PzKpfw III (Panzerkampfwagen I
PzKpfw III (Panzerkampfwagen III) – niemiecki czołg średni z okresu II wojny światowej. Był najbardziej dynamicznie rozwijanym modelem służącym w armii III Rzeszy. Uzbrojeniem pierwszych egzemplarzy, wybudowanych w 1937 roku, były działa kalibru 37 mm. Ponieważ nie sprawdzały się one w walce z czołgami alianckimi, już w 1940 roku zaczęto produkować czołgi wyposażone w armaty kalibru 50 mm (zarówno krótko- jak i długolufowe). W połowie 1942 roku rozpoczęto przezbrajanie wozów w krótkolufowe działa kalibru 75 mm. Ograniczono też ich rolę do bezpośredniego wspierania własnej piechoty i osłaniania czołgów ciężkich PzKpfw VI Tiger przed piechotą przeciwnika. W połowie 1943 roku zupełnie zaprzestano ich produkcji, a przed końcem roku następnego, wozy PzKpfw III niemal zupełnie zniknęły z oddziałów frontowych. Kilka z nich pozostało jednak do końca wojny, głównie w jednostkach okupacyjnych.
Historia rozwoju [edytuj]
PzKpfw III Ausf. A [edytuj]
Projekt czołgu średniego powstał w połowie 1936 roku w firmie Daimler-Benz. Jego układ jezdny składał się z pięciu par podwójnych kół nośnych, dwóch par podwójnych kół podtrzymujących, oraz pary kół napędowych i napinających. Zarówno koła nośne, jak i podtrzymujące, były zaopatrzone w gumowe bandaże. Wóz był napędzany silnikiem Maybach HL 108 TR o mocy 230 KM, zapewniającym prędkość 32 km/h. Zarówno kadłub, jak i wieża, były opancerzone płytami o grubości 14,5 mm. Uzbrojenie czołgu stanowiło działo 37 mm KwK 35/36 L/45, oraz trzy karabiny maszynowe MG34 kalibru 7,92 mm. Jeden z nich był umieszczony w kadłubie, natomiast pozostałe dwa, sprzężone, były umieszczone w wieży. Załogę stanowiło pięciu ludzi: dowódca, celowniczy, ładowniczy, radiotelegrafista/strzelec, oraz kierowca/mechanik. Całkowita masa wozu wynosiła 15 400 kg. W 1937 roku, wyprodukowano 10 egzemplarzy czołgu PzKpfw III Ausf A.
PzKpfw III Ausf. B [edytuj]
W roku 1937 dokonano całkowitej rekonstrukcji podwozia. Zastosowano osiem par podwójnych kół nośnych, połączonych parami w wózki jezdne. Wózki te, były z kolei parami zawieszone na dwóch resorach piórowych. Dodano również jedną parę podwójnych kół podtrzymujących. Dzięki tym zmianom, prędkość maksymalna czołgu wzrosła do 35 km/h, przy jednoczesnym wzroście masy pojazdu do 15 900 kg. Zmodyfikowano także kształt wlotów powietrza i układ wydechowy. Tak powstał model PzKpfw III Ausf B, którego 15 sztuk wyprodukowano w 1937 roku.
PzKpfw III Ausf. C [edytuj]
Podwozie czołgu PzKpfw III nadal poddawano modyfikacjom. Zmieniono mianowicie zawieszenie wózków jezdnych. W wersji PzKpfw III Ausf. C, tylko środkowe wózki były zawieszone na wspólnym resorze półeliptycznym. Natomiast dwa skrajne, posiadały własne, krótsze amortyzatory. Dokonano również zmian w układzie wydechowym i w mechanizmach skrętu. Doprowadziło to do niewielkiego wzrostu masy czołgu, która wynosiła 16 000 kg. Na przełomie roku 1937 i 1938, wyprodukowano 15 sztuk tego wozu.
PzKpfw III Ausf. D [edytuj]
Model PzKpfw III Ausf. D wprowadzał kolejne zmiany w układzie jezdnym. Zmieniło się mianowicie zamocowanie amortyzatorów pierwszego i czwartego wózka. Zmieniono też konstrukcję kół napędowych i napinających, oraz wieżyczki dowódcy. Dokonano również kilku innych modyfikacji. W okresie od stycznia do czerwca 1938 roku, zbudowano 30 egzemplarzy. Niektóre wozy z tej serii posiadały już lepsze opancerzenie, grubości 30 mm (21 mm z tyłu kadłuba). Całkowita masa takiego pojazdu wynosiła 19 800 kg.
PzKpfw III Ausf. E [edytuj]
Pierwszy produkowany wielkoseryjnie model czołgu PzKpfw III, powstał w grudniu 1938 roku. Całe podwozie zostało ponownie przeprojektowane. Nowy układ zawieszenia składał się z sześciu par podwójnych kół jezdnych, zamocowanych na drążkach skrętnych. Ich wzajemne połączenie zapewniało nieznaczne wysunięcie do przodu kół po prawej stronie pojazdu. Pierwsza i ostatnia para posiadała dodatkowe amortyzatory hydrauliczne. Zastosowano również lżejsze koła napinające. Nowy pojazd, oznaczony PzKpfw III Ausf. E, napędzany był mocniejszym silnikiem Maybach HL 120 TR o mocy 265 KM, pozwalającym na osiągnięcie prędkości 40 km/h. Wszystkie czołgi tej serii były już wyposażone w pancerz grubości 21 – 30 mm. Całkowita masa wozu wynosiła 19 500 kg. Do wybuchu wojny wyprodukowano 98 egzemplarzy.
PzKpfw III Ausf. F [edytuj]
Od października 1939 roku, rozpoczęto produkcję wozów PzKpfw III Ausf F, napędzanych nowym silnikiem Maybach HL 120 TRM. Poprawiono także system wentylacji przedziału silnikowego. Do lipca 1940 roku wyprodukowano 435 wozów. Ostatnią partię 100 czołgów wyposażono w nową armatę 50 mm KwK 38 L/42. Złamano przy tym osobisty rozkaz Hitlera, który nakazał uzbrojenie wozów w długolufowe działa 50 mm KwK 39 L/60. Przezbrojenie PzKpfw III wynikało z doświadczeń wyniesionych z kampanii na zachodzie Europy. Armata kalibru 37 mm nie sprawdzała się w walce z dobrze opancerzonymi czołgami francuskimi. Montaż większego działa skutkował koniecznością usunięcia z wieży jednego z karabinów maszynowych.
PzKpfw III Ausf. G [edytuj]
W kwietniu 1940 roku uruchomiono produkcję nowej wersji wozu PzKpfw III, standardowo uzbrojonego w krótkolufową armatę kalibru 50 mm. Mimo to, 50 pierwszych egzemplarzy zostało uzbrojonych w działo 37 mm KwK 35/36 L/45. Dokonano również kilku drobnych modyfikacji: dodano wentylator w przedziale bojowym, wymieniono wieżyczkę dowódcy i okiennice pancerne kierowcy. Do lutego 1941 roku wyprodukowano 600 czołgów PzKpfw III Ausf. G.
PzKpfw III Ausf. H [edytuj]
Po doświadczeniach wyniesionych z kampanii francuskiej, postanowiono zwiększyć opancerzenie czołgów PzKpfw III. Zmiany jednak nie były drastyczne i sprowadzały się do zamontowania dodatkowych płyt pancernych grubości 30 mm (opancerzenie typu aplique) z przodu kadłuba. Zwiększono także do 30 mm grubość pancerza z tyłu kadłuba. Wymieniono również koła napędzające i gąsienice. Masa pojazdu wzrosła do 21 600 kg. Czołg PzKpfw III Ausf H produkowany był wyłącznie z działami 50 mm KwK 38 L/42. Od października 1940 roku do kwietnia 1941 roku wyprodukowano 308 sztuk.
PzKpfw III Ausf. J [edytuj]
W marcu 1941 roku, ponownie zmieniono opancerzenie czołgu PzKpfw III. Grubość pancerza z przodu i z tyłu kadłuba wzrosła do 77 mm (bez płyt aplique). W rezultacie masa czołgu zmalała do 21 500 kg. Do grudnia wybudowano 1549 egzemplarzy wozu PzKpfw III Ausf. J z krótkolufową armatą 50 mm KwK 38 L/42. Pierwsze miesiące wojny ze Związkiem Radzieckim pokazały, że działo to jest nieskuteczne przeciwko dobrze opancerzonym czołgom T-34 i KW-1. Dlatego też kolejne produkowane pojazdy z tej serii, były już uzbrojone w długolufową armatę 50 mm KwK 39 L/60. Do lipca 1942 roku wybudowano 1067 sztuk. Od kwietnia 1942 roku, zaczęto montować z przodu górnej części kadłuba, dodatkowy pancerz typu aplique grubości 20 mm.
PzKpfw III Ausf. L/M [edytuj]
Modyfikacje wprowadzone w kolejnych seriach czołgów PzKpfw III, sprowadzały się do zwiększenia czołowego opancerzenia wieży do 57 mm, oraz zamontowania dodatkowej osłony jarzma działa grubości 20 mm. Spowodowało to wzrost masy całkowitej do 22 300 kg. Do końca roku wyprodukowano 653 egzemplarze PzKpfw III Ausf. L. Wersja M posiadała zmodyfikowany układ wydechowy, umożliwiający pokonywanie przeszkód wodnych o głębokości do 1,3 m. Zaczęto także montować specjalne ekrany pancerne typu Schürzen grubości 5 mm, chroniące boki kadłuba i wieży czołgu przed pociskami kumulacyjnymi i małokalibrowej broni przeciwpancernej. Skutkowało to dalszym wzrostem masy wozu do 22 700 kg. Do lutego 1943 roku powstało 250 sztuk PzKpfw III Ausf. M. Nieznaną liczbę wozów obu wersji przebudowano następnie na czołgi PzKpfw III Ausf. N lub działa pancerne Sturmgeschütz III.
PzKpfw III Ausf. N [edytuj]
W 1942 roku, zdano sobie sprawę z faktu, że zarówno opancerzenie, jak i uzbrojenie czołgu PzKpfw III, jest niewystarczające by skutecznie walczyć z radzieckimi czołgami serii T-34 i KW. Opancerzenie próbowano zwiększyć w wersjach J, L i M, jednak zamontowanie długolufowego działa przeciwpancernego kalibru 75 mm, było niemożliwe z powodu zbyt małych rozmiarów wieży. Dlatego zdecydowano o stopniowym wycofywaniu PzKpfw III z jednostek pancernych i użyciu ich do bezpośredniego wsparcia własnej piechoty, lub skierowaniu do batalionów czołgów ciężkich, w roli osłony przed nieprzyjacielską piechotą. Aby lepiej spełniał to zadanie przezbrojono go w krótkolufową armatę 75 mm KwK 37 L/24. Tak powstał model oznaczony PzKpfw III Ausf. N, o masie 23 000 kg, którego produkcja trwała od czerwca 1942, do sierpnia 1943 roku. Ogółem, łącznie z przezbrojonymi czołgami innych wersji, powstało 700 sztuk tego wozu.